Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich wprost określa, że podmioty te mogą prowadzić działalność zarobkową. W przepisach nie ma w tym zakresie żadnego nawiązania do zapisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie i brak jest jakiejkolwiek wzmianki o tym, że taka statutowa sprzedaż nie może przynosić dochodów. Wymieniony jest jedynie zamknięty katalog produktów, których sprzedaż z ustawy uznawana jest za działalność statutową i nie stanowi działalności gospodarczej. Pomimo tego wiele kół gospodyń wiejskich nadal ma duże obawy i wstrzymuje się z rozpoczęciem działalności zarobkowej. Wynika to zwykle z braku wiedzy o tym, jak prawidłowo dokumentować i rozliczać sprzedaż w ewidencji podatkowej.
Działalność zarobkowa
Każda sprzedaż prowadzona przez koło gospodyń wiejskich podlega pod zapisy ustawy o VAT. Działalność kół gospodyń wiejskich nie jest podmiotowo zwolniona z opodatkowania. Nie ma też żadnej różnicy czy sprzedaż prowadzona jest w ramach działalności statutowej czy gospodarczej. KGW mają jedynie możliwość skorzystania z ogólnego zwolnienia z VAT podmiotów, których sprzedaż w roku podatkowym nie przekracza limitu 200 tysięcy złotych. Koła, które nie chcą albo nie spełniają warunków by być podmiotami zwolnionymi muszą prowadzić ewidencję sprzedaży i zakupów VAT w formie elektronicznej i wysyłać je do urzędu skarbowego w formie plików JPK. Należy pamiętać, że Ustawa nakłada też pewne obowiązki na podmioty zwolnione z VAT. Są one zobowiązane do prowadzenia tak zwanego uproszczonego rejestru sprzedaży. Ewidencję należy prowadzić za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Rejestr ma służyć liczeniu narastająco od początku roku wartości sprzedaży i prawidłowemu ustaleniu momentu, w którym podmiot przekroczy limit uprawniający do zwolnienia z podatku. Nie ma dokładnych wytycznych, co powinna zawierać taka ewidencja, ale z pewnością powinny się w niej znaleźć informacje takie jak liczba porządkowa, data sprzedaży, wartość sprzedaży, oraz wartość sprzedaży liczona narastająco od początku roku podatkowego. W rejestrze można też dopisać kolumnę przeznaczoną na dodatkowe uwagi do sprzedaży, np. numer wystawionej faktury. Rejestr można zastąpić wydrukiem z kasy fiskalnej, ale większość kół gospodyń wiejskich korzysta ze zwolnienia z obowiązku posiadania kasy rejestrującej. Zwolnienie to dotyczy KGW prowadzących uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów i mogą z niego korzystać pod warunkiem, że nie sprzedają wyrobów o zawartości alkoholu powyżej 1,2%.
Rozporządzenie w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów w kołach gospodyń wiejskich wymienia dwa dokumenty które dotyczą sprzedaży i mogą stanowić podstawę zapisów w księdze. Pierwszym z nich jest faktura. Koła będące czynnymi podatnikami VAT maja obowiązek wystawić fakturę za każdym razem, gdy sprzedaż dokonywana jest na rzecz innego przedsiębiorcy lub osoby prawnej oraz osobom fizycznym gdy zgłoszą takie żądanie, natomiast koła gospodyń wiejskich będące podatnikami zwolnionym z VAT są obowiązane wystawić fakturę tylko na żądanie nabywcy. Żądanie wystawienia faktury powinno zostać zgłoszone w terminie 3 miesięcy licząc od końca miesiąca w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty. Faktura czynnego podatnika VAT musi zawierać: datę wystawienia, kolejny numer zgodny z przyjętą numeracją, imiona i nazwiska lub nazwę sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy, numery NIP sprzedawcy i nabywcy, datę dokonania lub zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi lub datę otrzymania zapłaty, nazwę towaru lub usługi, jednostkę miary oraz ilość sprzedanych towarów lub usług, cenę jednostkową netto towaru lub usługi, kwoty wszelkich rabatów, obniżek i upustów, wartość sprzedaży netto, stawkę VAT oraz wartość podatku, sumę sprzedaży netto, z podziałem na wartości objęte poszczególnymi stawkami podatku oraz sprzedaż zwolnioną od podatku, kwoty podatku VAT z podziałem na poszczególne stawki, kwotę należności ogółem. Faktura podatnika zwolnionego różni się przede wszystkim tym, że nie ma w niej stawki ani kwoty podatku oraz rozbicia na wartość sprzedaży netto oraz brutto. Niewłaściwym jest wystawianie faktury przez podatnika zwolnionego na wzorze obowiązującym czynnych podatników i wpisywanie zer w pozycji stawka lub kwota VAT.
A jak udokumentować sprzedaż jeśli nabywca nie poprosi o wystawienie faktury? W takim przypadku podstawą zapisu w księdze powinno być sporządzone przez koło dzienne zestawienia dowodów dotyczących sprzedaży sporządzone do ujęcia ich zbiorczym zapisem. Jak powinno wyglądać takie zestawienie? W praktyce będzie to dowód wewnętrzny sprzedaży sporządzony przez KGW zawierający informację o łącznej kwocie przychodów osiągniętych w danym dniu. Dowody wewnętrzne sprzedaży wystawia się raz na koniec każdego dnia kiedy wystąpiła sprzedaż nieudokumentowana fakturami. Dokument ten powinien zawierać następujące dane: numer, datę i miejsce wystawienia, wartość sprzedaży kwotowo i słownie, pieczęć lub nazwę i adres podatnika, podpis osoby wystawiającej.
Podatek dochodowy
Kolejną kwestią o którą często pytają koła gospodyń wiejskich jest podatek dochodowy. Czy jeśli zaczniemy sprzedawać to będziemy musieli zacząć płacić CIT? Tutaj również przepisy są bardzo korzystne i sprzyjają działalności zarobkowej. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych zawiera specjalne zwolnienie dedykowane KGW działającym w oparciu o ustawę z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich. Warunek skorzystania ze zwolnienia jaki tam stawia to przeznaczenie dochodów koła na cele działalności statutowej z wyłączeniem działalności gospodarczej. Jedyne ograniczenie źródła dochodu podlegającego zwolnieniu dotyczy dochodów uzyskanych z działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali lub dochodów uzyskanych z handlu tymi wyrobami oraz z działalności polegającej na oddaniu środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych do odpłatnego używania w ramach leasingu. W przypadku kół gospodyń wiejskich przepis ten jest bardzo korzystny również z tego względu, że działalność polegająca na sprzedaży wyrobów sztuki ludowej, żywności regionalnej oraz biletów wstępu na występy artystyczne koła nie jest uznawane za działalność gospodarczą więc inwestowanie dochodów w rozwijanie działalności zarobkowej polegającej na ich sprzedaży jest również wydatkiem statutowym i może korzystać ze zwolnienia z CIT.
Podsumowując wspomniane wyżej kwestie związane z prowadzeniem działalności zarobkowej koła gospodyń wiejskich mogą korzystać z wielu ułatwień i zwolnień w zakresie obowiązków ewidencyjnych i podatków. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że jeśli spełniają warunki do prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów to spełniają jednocześnie wszystkie kryteria by być podatnikiem zwolnionym z VAT i kasy fiskalnej, dochód w większości może korzystać ze zwolnienia z podatku CIT, a jedyne obowiązki związane z działalnością zarobkową to wystawianie faktur i dowodów wewnętrznych sprzedaży, ewidencjonowanie ich w UEPiK oraz prowadzenie rejestru sprzedaży zwolnionej dla potrzeb VAT.
Katarzyna Kobosko (Ośrodek Wspierania Organizacji Pozarządowych w Białymstoku) – księgowa, specjalista ds. finansów i rozliczenia organizacji pozarządowych