Wprowadzenie uproszczonej formy sprzedaży jaką jest rolniczy handel detaliczny, otworzyło nowe możliwości zwiększenia dochodu dla wielu, zwłaszcza mniejszych gospodarstw. Produkcja w ramach rolniczego handlu detalicznego pozwala na uzyskanie dodatkowych dochodów pomijając prowadzenie skomplikowanej księgowości, czy zakładanie działalności również podmiotom nie posiadającym statusu rolnika, a będących właścicielami np. ogródków działkowych.
Co to jest rolniczy handel detaliczny?
Rolniczy handel detaliczny to rodzaj sprzedaży detalicznej, dla której zostały przyjęte indywidualne przepisy prawne. Polega on na produkcji żywności pochodzącej w całości lub w części z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego na rynku spożywczym i zbywaniu takiej żywności:
- konsumentowi finalnemu
- do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego np. sklepy, stołówki, restauracje, bary itp.
Gdzie zarejestrować działalność?
Aby zarejestrować działalność należy zgłosić się na 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności do właściwego terytorialnie powiatowego lekarza weterynarii (PLW) w celu złożenia pisemnego wniosku o wpis do rejestru zakładów w przypadku prowadzenia produkcji i sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego i/lub żywności mieszanej tj. zawierającej jednocześnie produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Minimum 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności do właściwej terytorialnie powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej (PSSE) w przypadku prowadzenia produkcji i sprzedaży produktów pochodzenia roślinnego.
Wniosek powinien zawierać:
- imię i nazwisko, miejsce zamieszkania wnioskodawcy, numer identyfikacyjny REGON, jeśli taki się posiada;
- Ewidencyjny w ewidencji gospodarstw rolnych;
- określenie rodzaju oraz zakresu działalności, w tym rodzaju żywności, która ma być przedmiotem produkcji i obrotu;
- określenie lokalizacji zakładu i miejsca wprowadzenia żywności do obrotu.
Podmiot prowadzący RHD nie musi rejestrować prowadzenia działalności do służb Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS). Jednostka ta korzysta z rejestrów Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej i Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Jak uznać działalność za RHD
- Produkty nieprzetworzone i przetworzone można sprzedawać odbiorcom finalnym, oraz bezpośrednio do restauracji, stołówek, gospodarstw agroturystycznych czy lokalnych sklepów zlokalizowanych na ograniczonym obszarze. Obszar ten obejmuje województwo w którym ma miejsce prowadzenie produkcji tej żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz na obszarach powiatów lub miast stanowiących siedzibę wojewody lub sejmiku województwa, sąsiadujących z tym województwem. Produkcja i zbywanie żywności nie mogą być dokonywane z udziałem osób trzecich, na podstawie umowy o pracę, zleceń, o dzieło etc. Z wyłączeniem uboju zwierząt i obróbki poubojowej, przemiału zbóż, wytłaczania oleju, soku, wyjątkiem jest sprzedaż podczas wystawy, festynu, targu lub kiermaszu, organizowanych w celu promocji żywności. Pośrednik powinien sam prowadzić rolniczy handel detaliczny, oraz dokonywać sprzedaży wyprodukowanej przez siebie żywności podczas ww. uroczystości. Bezpośrednio po zakończeniu takiej sprzedaży przekazuje dokumentację podmiotowi. Ma też obowiązek prowadzić dokumentację, umożliwiającą określenie ilości, dotyczącą podmiotów których żywność zbywa odrębnie dla każdego podmiotu która zawiera:
- numer kolejnego wpisu;
- datę zbycia żywności;
- ilość i rodzaj zbytej żywności;
- miejsce zbycia żywności;
- imię, nazwisko oraz adres lub nazwę, siedzibę oraz adres pośrednika;
- zamieszcza informacje w dokumentacji podmiotu niezwłocznie po każdorazowym zbyciu;
- Ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu musi stanowić co najmniej 50% tego produktu ( z wyłączeniem wody).
- Sprzedaż żywności odbywa się z zachowaniem limitów wskazanych w rozporządzeniu w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania.
- Konieczne jest prowadzenie ewidencji sprzedaży żywności za każdy rok podatkowy, która zawiera: nr. kolejnego wpisu, datę uzyskania przychodu, kwotę przychodu, przychód narastająco od początku roku oraz rodzaj i ilość przetworzonych produktów. Dokumentacja dotycząca sprzedaży musi być dostępna w miejscu sprzedaży przetworzonych produktów, oraz należy przechowywać ją przez 2 lata licząc od zakończenia roku rozliczeniowego. Ewidencję taką prowadzi się samodzielnie w zeszycie, można również korzystać z usług księgowych. Ponadto przychód z takiej sprzedaży jest nieopodatkowany jeżeli nie przekroczy 40 tyś. zł, gdy przekroczy tę kwotę można wybrać opodatkowanie przychodów na podstawie 2% stawki podatku zryczałtowanego, pod warunkiem dokonania stosownego oświadczenia do urzędu skarbowego. Oświadczenie o wyborze ryczałtu podmiot może złożyć na dany rok podatkowy nie później niż do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskał przychody lub do końca roku podatkowego, jeśli pierwszy taki przychód uzyskał w grudniu roku podatkowego. Zeznanie do US według ustalonego wzoru o rocznej wysokości uzyskanego przychodu składa się w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku.
Przepisy prawne w ramach RHD
Rolnicy sprzedający żywność wyprodukowaną we własnym gospodarstwie zobowiązani są do spełnienia wymagań rozporządzenia (WE) nr 852/2004 parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych, określonych w załączniku II w rozdziale III (uproszczone wymagania higieniczne). Przepisy prawa unijnego dotyczące powyższej kwestii obowiązują w Polsce wprost i nie wymagają wdrożenia do polskiego porządku prawnego, powinny być stosowane w sposób elastyczny biorąc pod uwagę zakres prowadzonej działalności, wielkość zakładu i jego specyfikę.
Wymogi higieniczne określone w rozdziale III dotyczą ruchomych i/lub tymczasowych pomieszczeń (np. namioty, ruchome punkty sprzedaży), pomieszczenia używane głównie jako prywatne domy mieszkalne, ale gdzie regularnie przygotowuje się żywność w celu wprowadzania do obrotu (np. kuchnia domowa) rozporządzenia określają, że pomieszczenia na tyle na ile jest rozsądnie podyktowane, będą tak usytuowane, zaprojektowane i skonstruowane oraz utrzymane w czystości i dobrym stanie i kondycji technicznej, aby uniknąć ryzyka zanieczyszczenia w szczególności przez zwierzęta i szkodniki.
W szczególności i w miarę potrzeby:
- muszą być dostępne odpowiednie urządzenia, aby utrzymać właściwą higienę personelu (włącznie ze sprzętem do higieny mycia i suszenia rąk, higienicznymi urządzeniami sanitarnymi i przebieralniami);
- powierzchnie w kontakt z żywnością muszą być w dobrym stanie, łatwe do czyszczenia i w miarę potrzeby, dezynfekcji. Wymaga to stosowania gładkich, zmywalnych, odpornych na korozje i nie toksycznych materiałów chyba, że przedsiębiorstwa sektora spożywczego mogą zapewnić właściwe organy, że inne użyte materiały są odpowiednie;
- należy zapewnić odpowiednią ilość gorącej i/lub zimnej wody pitnej;
- należy zapewnić warunki do czyszczenia i, w miarę potrzeby, dezynfekcji narzędzi do pracy i sprzętu;
- w przypadku, gdy częścią działalności przedsiębiorstwa spożywczego jest mycie środków spożywczych, należy ustanowić odpowiednie procedury, aby dokonywać tego w sposób higieniczny;
- należy zapewnić odpowiednie warunki i/lub udogodnienia dla higienicznego składowania i usuwania niebezpiecznych i/lub niejadalnych substancji i odpadów (zarówno płynnych jak i stałych)
- należy zapewnić odpowiednie udogodnienia i/lub warunki dla utrzymania i monitorowania właściwych warunków termicznych żywności;
- środki spożywcze muszą być tak umieszczone, aby uniknąć, na tyle na ile jest to rozsądnie potraktowane, ryzyka zanieczyszczenia
Podmioty które zdecydują się prowadzić produkcję żywności w pomieszczeniach innych niż prywatne domy mieszkalne (np. w zaadoptowanej kuchni letniej) są zobowiązani do spełnienia wszystkich wymagań rozdziału I i II załącznika II rozporządzenia (WE) nr852/2004.
Podmiot prowadzący RHD, niezależnie od tego czy produkuje w pomieszczeniach mieszkalnych czy w pomieszczeniach używanych wyłącznie dla celów produkcji, musi spełnić także pozostałe wymagania załącznika II rozporządzenia 852/2004.
Producent ma obowiązek prowadzenia badań laboratoryjnych żywności w zakresie oceny jakości zdrowotnej, mikrobiologicznej i przechowalniczej. Częstość badań determinuje skala produkcji oraz analiza ryzyka przy produkcji żywności, ustalona ze służbami nadzorującymi tj. PSSE i PIW.
Zasady znakowania
Żywność opakowana sprzedawana w ramach RHD musi być oznakowana zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Na etykiecie producent powinien umieścić następujące informacje:
- nazwa żywności (zwyczajowa, opisowa);
- wykaz składników (z zachowaniem malejącej kolejności);
- ilość składnika lub składników użytych do przygotowania produktu;
- ilość netto;
- data minimalnej trwałości/termin przydatności do spożycia;
- warunki przechowywania;
- imię i nazwisko lub nazwa oraz adres producenta;
- kraj lub miejsce pochodzenia (dotyczy miodów, świeżego mięsa, świeżych owoców i warzyw);
- informacje o ewentualnym zanieczyszczeniu alergennym
Jeżeli produkt sprzedawany jest bez opakowania lub pakowany w momencie sprzedaży (papier, torba itp.) konsumentom należy udostępnić informacje na temat:
- nazwy produktu
- wykazu składników
- dane producenta
- masa jednostkowa (dotyczy pieczywa)
Dla produktów bez opakowania wymagania zawarte są m.in. w § 19 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.
Lokalna produkcja i dystrybucja żywności na przełomie ostatnich lat nabiera coraz większego znaczenia we wszystkich krajach UE. Różne formy sprzedaży bezpośrednio od producenta, tzw. krótkie łańcuchy dostaw umożliwiają rolnikom uzyskać dodatkowy dochód w gospodarstwie domowym, oraz jest odpowiedzią na wciąż rosnące zapotrzebowanie konsumentów na produkty tradycyjne wyprodukowane z własnych upraw, hodowli lub chowu. Wprowadzenie rolniczego handlu detalicznego daje możliwość sprzedaży produktów z własnego gospodarstwa co za tym idzie możliwości poprawy rentowności wielu małych gospodarstw.
Beata Puławska – Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie
Źródło:
Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 w sprawie higieny środków spożywczych;
Rozporządzenie MRiRW z dnia 27 grudnia 2016r w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania;
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2073/2005 w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych.
